جام جم آنلاین ـ ... « با... من... ازدواج... می‌کنی؟» با دیدن این جمله روی صفحه مانیتور دستم لرزید. از یک طرف ترس، از یک طرف شوق، نفسم بند آمده بود. سوالش را چندباره خواندم، نوشت: «پس... چی... شد؟» بعد از 4 ماه و 23 روز، سوالش خیلی غیرمنتظره بود. دروغ چرا؟، یک جورایی چهره و صدایش به دلم نشسته بود، چشم‌هایم را بستم، انگشتم روی صفحه کلید سر خورد. «ب...ل...ه.»

این بخشی از خاطره آشنایی مریم 27 ساله با همسرش است که دو سال قبل در چت‌روم با او آشنا شد و به خواستگاری اینترنتی‌اش جواب مثبت داد. حالا بعد از یک سال و نیم عقد رسمی، همسرش برای ادامه تحصیل به خارج از ایران رفته است و او برای زندگی با او زیر یک سقف روزشماری می‌کند.

او می‌گوید: «برای ادامه این زندگی نکبتی مردد مانده‌ام.» چند سالی است که کارشناسان این شیوه ازدواج را اینترنتی می‌خوانند و به گواهی آمارهای مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه وابسته به وزارت علوم که بتازگی از سوی معاون پژوهشی این مرکز اعلام شده است: از هر 100 ازدواج در ایران دو مورد به صورت اینترنتی رخ می‌دهد. کارشناسان براساس همین آمارها پیش‌بینی می‌کنند که تعداد آشنایی‌ها و ازدواج‌های مبتنی بر امواج اینترنت در سال‌های آینده رشد چشمگیری خواهد داشت.

شهلا کاظمی‌پور، معاون پژوهشی مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در این باره می‌گوید: میزان طلاق در کشور در حال افزایش است که یکی از دلایل آن شیوه همسرگزینی است که از خانواده، همسایه و همکاران به سمت آشنایی‌های خیابانی، لحظه‌ای و اینترنتی سوق پیدا کرده است.

شکست یا موفقیت

بسیاری از افرادی که می‌کوشند از طریق اینترنت مقدمه ازدواجشان را فراهم کنند و از صفحه مانیتور در جستجوی همسر دلخواه هستند در صورت شکست، تمایلی ندارند شیوه آشنایی و ازدواج خود را بازگو کنند. این امر باعث پنهان ماندن تبعات منفی و مثبت ازدواج اینترنتی شده و آنچه در ازدواج‌های اینترنتی در بیشتر مواقع تقبیح می‌شود، حاصل نظر کارشناسان است. سمیه و عطا، سال قبل از‌طریق اینترنت با هم آشنا شدند، هر چند از زوایای مختلف زندگی‌اشان نمی‌گویند، اما معتقدند آشنایی پسر و دختر از راه اینترنت ربطی به موفقیت و شکست آنها در زندگی مشترک ندارد، به شرط این که پس از آشنایی اولیه درباره همسر آینده تحقیق کنند و والدین آنان از این ارتباط مطلع باشند.

ج. خوانساری، خانم 31 ساله‌ای است که 2‌سال پیش ازدواج کرده و صاحب فرزند است، اما به شرطی که نامش قید نشود، می‌گوید که پیش از ازدواج از طریق اینترنت با پسران زیادی آشنا شده و ادامه می‌دهد: بعد از این که چت می‌کردیم، در یک کافی‌شاپ قرار می‌گذاشتیم، به جرات می‌توانم بگویم بیش از 90 درصد پسران وقتی می‌آمدند، چیزی نبودند که در چت‌روم گفته بودند.

او توضیح می‌دهد: مثلا یکی صدای خوبی داشت، خودش را مهندس معرفی می‌کرد و فارغ‌التحصیل دانشگاه شریف و صاحب یک شرکت ساختمانی و ...، اما پس از چند جلسه آشنایی معلوم می‌شد که یک دیپلمه بیکار است.

آمارهای چاپ شده در نشریات طی چند ماه اخیر نشان می‌دهد که نزدیک به 10 درصد کاربران اینترنتی با جنس مخالف چت می‌کنند و البته بسیاری از این چت‌ها به ازدواج ختم نمی‌شود. با این حال اداره کل مطالعات اجتماعی ناجا طی یک بررسی اعلام کرده که نزدیک به 70 درصد چت‌روم‌ها در اختیار جوانان ایرانی قرار دارد. این آمار حتی بیش از کشورهای پیشرفته است. حتی به طور غیررسمی گفته می‌شود که 80 درصد دانشجویان در معرض خطر اعتیاد به اینترنت هستند. این امر نشان می‌دهد که فضای ارتباطات میان فردی در جامعه در حال تغییر است و یکی از پیامدهای این تغییر، در نحوه آشنایی دختران و پسران برای ازدواج منعکس‌می‌شود.

فرصت یا تهدید

زهرا مصطفایی، مشاور خانواده مخالف سیاه‌نمایی ازدواج اینترنتی است و بر روشن‌سازی و آگاه کردن جوانان نسبت به مضرات این نوع ازدواج تاکید دارد. او می‌گوید: «زمانی اگر پسر و دختری از طریق تلفن با هم صحبت می‌کردند و آشنا می‌شدند و بعد ازدواج می‌کردند، بسیار قبیح تصور می‌شد، اما با افزایش آگاهی این مشکل کم شده است. حالا هم اینترنت یک ابزار ارتباطی است که هم فرصت دارد و هم تهدید. مهم این است که تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم.»وی به جوانان توصیه می‌کند: «اگر با کسی چت می‌کنید، سعی کنید صادق باشید، اما برای ازدواج با فرد آن سوی مانیتور دل نبندید و اساس زندگی را بر این آشنایی اولیه قرار‌ندهید.»

این مشاور خانواده دوستی خانواده با جوان‌ترها را قدم اول برای کاهش آسیب اینترنت و آشنایی‌های آن می‌داند و اضافه می‌کند: با توجه به افزایش سن ازدواج و دشواری انتخاب همسر ایده‌آل، به نظر من ایرادی ندارد 2 نفر از طریق چت با هم آشنا شوند، به شرطی که در ملاقات‌های بعدی و آشنایی از طریق خانواده‌ها این آشنایی اولیه تکمیل شود.

به اینترنت اعتماد نکنیم

امیرهوشنگ احمدی‌زاده تورزنی، روان‌شناس نیز چت‌روم را محل مناسبی برای همسریابی نمی‌داند و به فارس می‌گوید: زوجین باید 70 تا 80 درصد در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی شباهت داشته باشند و روابط بین جوانان از طریق چت حاصل احساسات هیجانی و وابستگی بدون آگاهی و حضور والدین است که می‌تواند مشکل‌ساز باشد.اما این که چقدر آشنایی و ازدواج از طریق اینترنت منجر به شکست می‌شود، نکته‌ای است که مورد سوال خیلی از جوان‌ترهاست. حسین صحرایی، مدرس حوزه و دانشگاه علت بروز برخی شکست‌ها در این گونه آشنایی‌ها را ناشی از نبود فرهنگسازی یا فضای فرهنگی مناسب می‌داند و می‌گوید: «من 3 قدم را برای فرهنگسازی مناسب پیشنهاد می‌کنم؛ اول این که دانش آن را ترویج کنیم، وقتی دانش استفاده از اینترنت به مردم منتقل شود، منجر به ایجاد بینش جدیدی خواهد شد، بنابراین قدم دوم تثبیت بینش در میان مردم است، با این بینش مردم در قدم سوم قدر ارزش‌ها را بهتر می‌دانند و به پاسداری از ارزش‌ها می‌پردازند.» صحرایی با تاکید بر این سه قدم معتقد است که آشنایی‌های اینترنتی کاملا مجازی است و افراد آن‌طور که هستند، خود را معرفی نمی‌کنند.

این مدرس حوزه و دانشگاه دلیل اصلی این بی‌اعتمادی را طبیعی می‌خواند و می‌گوید: «علت اصلی ورود ما از جامعه بسته به جامعه باز است که برای این ورود ما باید قواعد بازی را یاد بگیریم. در این راه، آموزش و پرورش مسوول اصلی است، همچنین حوزه‌های علمیه موظفند نسبت به آسیب‌های این ورود حساس باشند.»

به نظر می‌رسد، با توجه به پیچیده شدن روابط اجتماعی و ورود ابزارهای ارتباطی جدید، آشنایی و ازدواج از طریق اینترنت ‌و اکتفا به اطلا‌عات محدود رد و بدل شده نمی تواند زندگی پایدار ، امن و مطمئنی را پایه ریزی کند. شاهد بارز این وضعیت، افزایش روند طلا‌ق در جامعه همراه با گرایش برخی افراد به سوی آشنایی با یکدیگر از طریق اینترنت و به عبارت دیگر، ازدواج های اینترنتی است . این گونه ازدواج ها به دلیل مبتنی نبودن برپایه های فرهنگی و ارزشی جامعه و آشنا نبودن افراد با یکدیگر و ارزش های خانوادگی طرف مقابل به سرعت فرو می پاشد اما با وجود آن چنین افرادی کمتر حاضر می شوند هنگام بیان علت طلا‌ق خود به این موضوع اشاره کنند.